بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله الذی رفع القلم عن الصبی حتی یحتلم

والصلاة والسلام علی سیدنا محمد الذی قال غسل الجمعه واجب علی کل محتلم وقال خذ من کل حالم وحالمة دیناراً وقال لا صلاة لحائض الابخمار وعلی آله واصحابه الذین جاهد وا معه بسن خمس عشرة سنه فما فوقها وعلی من تبعهم با حسان الی یوم الجزاء وبعد:

تحقیق درموردسن بلوغ

تکلیف شرعی برسن بلوغ مبتنی است وهمه قوانین منوط به مکلفین است مگرقانون تخلفات اطفال وبعضی قوانین مربوط بآنها لذا ایجاب میکند تا طفل تعریف شود تا جایگاه احکام مبتنی برآن مشخص شود.

طفل:طفل کسی است که سن 18 راتکمیل نکرده مگراینکه آثار بلوغ قبلاً دروی ظاهرگردد.

این تعریف شامل فتوی امام ابوحنیفه (رح) که سن 17و18رابرای دختروپسرسال بلوغ تعیین نمودندوفتوی جمهور:امام مالک،امام شافعی، امام احمد ،امام محمد  ویک روایت ازامام ابوحنیفه علیهم الرحمه که اکمال سن 15سالگی برای هردوی شان میباشد: شامل است.علت مخالفت امام اعظم با جمهور علیهم الرحمه اینست که بلوغ د رمناطق سرد سیر باگرم سیر فرق دارد وامام نهایت عمومی راهم معتبر دانستند و اگر اینکه علامات بلوغ قبل از17و18-سالگی ظاهرشد ابدامخالف نیستند که روایت موافق شان با سایرائمه بیانگر اوست .

عن ابن عباس قال مر علیَّ علی بن ابی طالب رضی الله تعالی عنه بمعنی عثمان قال اوما تذکران رسول الله صلی الله علیه وسلم قال رفع القلم عن ثلاثة عن المجنون المغلوب علی عقله حتی یفیق وعن النائم حتی یستیقظ وعن الصبی حتی یحتلم قال:صدقت قال فخلی عنها.ابوداود4398الی 403.

وسیدنا عمرفاروق رضی الله تعالی عنه جهت شکران تکبیر گفت.

بیان وقت احتلام وبلوغ

حدثنا عبید الله بن سعید حدثنا ابو اسامه قال حدثنی عبیدالله قال حدثنی نافع قال حدثنی ابن عمر رضی الله تعالی عنهما ان رسول الله صلی الله علیه وسلم عرضه یوم احد وابن اربع عشرة سنة فلم یجوزنی ثم عرضنی یوم الخندق وانا ابن خمس عشرة سنه فاجازنی قال نافع فقدمت علی عمربن عبد العزیزوهو خلیفة فحدثته هذا الحدیث فقال ان هذا لحد بین الصغیر والکبیروکتب الی عماله ان یفرضوا لمن بلغ خمس عشرة.بخاری باب بلوغ الصبیان وشهادتهم رقم2664،مسلم باب بیان سن البلوغ4730،ابوداود الغلام یصیب الحد 4406و4407،ترمذی حد بلوغ الرجل 1717،نسائی متی یقع طلاق الصبی 3428،بیهقی باب البلوغ بالسن 11297و11307،احمد 4661

نتیجه می بینیم که سن15 سالگی درزمان خلافت عمر بن عبد العزیز (رح){سال 100}-هجری، فرمان و قانون بوده است.

بناءً فقهاء به استناد احادیث فوق این طور استدلال میکنند:

1- چه وقت انسان به حد بلوغ می رسد ؟

2- علامات ونشانه های سن بلوغ چیست ؟

صاحب شرح المجله درماده 986می نویسد :ابتداء سن بلوغ درمرد 12 سالگی ودرزن 9 سالگی است واما انتهاء سن بلوغ درزن ومرد 15 سالگی میباشد (550 سلیم رستم بازشرح المجله )

درتنویرالابصارودرمختارآمده است که علامات بالغ شدن مرد احتلام ،احبال یعنی حامله دارساختن زن،انزال میباشد لیکن اصل دراین مورد انزال است واما علامت بالغ شدن دختر احتلام ،حیض (بیماری ماهوار)،حبل (حامله دارشدن) واگرهیچ یک ازاین علامات درهردوپیدا نشود پس صبرکرده شود تا اینکه هریک ازایشان سن 15 سالگی را مکمل کنند وبه این قول فتوی داده میشود چون عمرهای اهل این زمانه بحد کافی کوتاه است .

لیکن قول اول (15سال) راجح است چون تمام دلیل های موید این قول است ازآن جمله !

1-                   درجنگ احد پیغمبر خدا صلی الله علیه وسلم حضرت عبد الله بن عمر رضی الله تعالی عنهما  رابه خاطرسن خورد ش نپذیرفتند درحالیکه 14 سال عمرداشت ویک سال بعد درجنگ خندق وی را پذیرفتند چون 15 سال خویش را تکمیل کرده بود.

2-                   بخاطر اینکه این عمرعادت اغلب اهل زمانه ما ومعلوم است که عادت نیزیکی ازحجت های شرعی میباشد درجائیکه نص صریح وجود نداشته باشد وبرهمین قول تصریح کرده است شمنی وغیره رد المحتار9/260.

درماده 42 شرح المجله آمده است (العبرة للغالب الشائع لاللنادر)یعنی یک چیز اغلب ومنتشرشده مورد اعتباراست نه یک چیزنادروازشروط آن اغلبیت واتفاقی مورد اعتباراست بناءً فقها سن بلوغ را15 قرارداده اند چون  دراین سن اولاد ها بطوراغلبیت بالغ میشوند واما کسیکه ازاین قاعده وقانون تجاوزمیکند یک چیزنادروکم پنداشته شده می باشد.

3-                   حکم کردن وفتوی صادرنمودن به قول مرجوح جهل وازبین بردن اجماع میباشد (تنویر) ومذهب احناف مانع فتوی به قول مرجوح است بخاطر اینکه قول مرجوح منسوخ است. رد المحتار1/175 ودرجای دیگر ازاین کتب آمده است: بلکه پیروی ازترجیحات درهرواقعه بالای مفتی لازم است. التصحیح والترجیح وتنویرودرالمختار86.

علامت ونشانه های سن بلوغ قرارذیل است:

طوریکه قبلاً یاد آورشدیم که علامت بلوغ عبارت است از(حیض ،احتلام ،حامله دارشدن ،انزال وتکمیل سن 15سالگی ) درماده 925 شرح المجله آمده است:بالغ شدن به احتلام، انزال،حامله دارساختن زن،حیض،حامله دارشدن ثابت میگردد واگردرزن ومرد هیچ یک ازاین علامات موجود نباشد پس صبر میشود تا اینکه هردو ایشان سن 15 خویش راتکمیل نمایند وبه همین قول نیزفتوی داده میشود .ازتنویر.

خلاصه بحث: اجماع فقهاء امت اسلامی براین است که سن بلوغ تمام 15 سال میباشد و سن18-17 نادروخیلی کم می باشد  واما سن 15 احادیث صحیحه وعادت غالبی تمام بشریت و مفتی به فقه حنفی وقول همه مجتهین مذاهب و اهل ترجیح شان میباشد.

وبرای اینکه فتوای دیگر امام ائمة الفقهاء{سن18-17 }نادررا هم با فتوای جمهور که به آن هم امام ابو حنیفه  (رح) موافقه دارند جمع نموده ودر نتیجه، قاطبه اطفال را در قانون شامل نموده باشیم ،طفل رااینطور تعریف می کنیم:

 طفل کسی است که سن 18 راتکمیل نکرده مگراینکه آثار بلوغ قبلاً دروی ظاهرگردد.